GÖLKÖY DEVLET HASTANESİ

Hastanemize endoskopi , gastroskopi ve kolonoskopi cihazları alınmış olup Genel Cerrahi Uzmanı Dr. Utku Can CÖBEK işlemler yapmaya başlamıştır. Hastanemize bu cihazları kazandırmada ciddi emeği olan il sağlık müdürümüz Dr. Ergün YANMAZ'a teşekkür ederiz.

GASTROSKOPİ NEDİR?

Gastroskopi yemek borusu, mide ve on iki parmak bağırsağını görerek incelenmesine olanak veren bir görüntüleme yöntemidir. Bu işlem ucunda ışık ve mikro kamera bulunan ince, yumuşak ve bükülebilen tüp şeklinde bir alet yardımıyla yapılmaktadır.

GASTROSKOPİ NASIL YAPILIR?

Gastroskopi ile ağızdan itibaren yemek borusu, mide ve oniki parmak bağırsağı (duodenum) incelenir. Bu işlemler sırasında ucuna ileri teknoloji ürünü bir kamera yerleştirilmiş esnek bir tüp yani endoskopi kullanılır. 8-10 milimetre kalınlığında son derece yumuşak bir boru yemek borusundan mideye ve onikiparmak barsağına görülerek yönlendirilip ulaşır. Aşağı yukarı uzunluğu 110-120 santim arasında olan cihazın ucunda kamera ve geçtiği bölgeleri bir televizyon ekranına yansıtılır. Doktor da bu görüntülere bakarak hastanın incelenen bölgesinin iç yüzeyini görerek gereken teşhisi koyar. Bu işlem sırasında hastanın nabız durumu kontrol edilir.

ENDOSKOPİ NEDİR?

Endoskopi mide ve barsaklar gibi içi boş organların tetkik ve tedavisinde kullanılan yöntemdir. Ucunda kamera ve ışığı olan, ince, esnek, silindirik yapıdaki cihazlarla yapılır. Her ne kadar kolonoskopi, rektoskopi, ERCP v.b.’de birer endoskopik işlem olsa da günlük kullanımda endoskopi denildiğinde yemek borusu, mide ve oniki parmak barsağının incelenmesi akla gelir. Üst Gastrointestinal Sistem Endoskopisi, Üst Endoskopi yada Özofagogastroduodenoskopi olarak ta adlandırılır.

Üst Gastrointestinal Sistemde Endoskopi: İnce, ucunda ışık ve kamera olan silindirik cihazla ağızdan girilerek yemek borusu, mide ve oniki parmak barsağı incelenir.

Günümüzde endoskopi sistemleri oldukça gelişmiştir. Görüntü kaliteleri geçmişe oranla çok yükselmiştir. Modern video endoskopi sistemleri HD görüntü kalitesine sahiptir. Üst seviye cihazlarda bulunan FICE, NBI ve I-Scan gibi teknolojiler görülmesi zor, küçük, erken dönemdeki lezyonların daha net ve belirgin bir şekilde görülmesine yardımcı olur.

Endoskopi işlemi hem tanıda, hem de bazı hastalıklarda tedavi amacıyla kullanılabilmektedir. Mesela mide kanamalarında endoskopik müdaheleler temel tedavi yöntemleridir. Benzer şekilde erken yakalanmış mide kanserleri ameliyata gerek olmaksızın endoskopik olarak çıkarılabilir.

Sindirim sisteminde reflü, ülser, dispepsi ve kanser gibi bir çok hastalığın belirtileri birbirine benzemektedir. Hasta veya hekim sadece belirtilere bakarak hangi hastalıktan kaynaklandığını tam olarak belirleyemeyebilir. Bu durumda hastalarda risk değerlendirmesi yapılır. Genç, riski düşük hastalarda belirtiler tehlikeli bir hastalık düşündürmüyorsa, reflü gibi riski düşük bir hastalığı kuvvetli bir şekilde işaret ediyorsa doğrudan tedavi denemesi yapılabilir. Diğer durumlarda tedavi öncesi tanının kesinleştirilmesi ya da en azından riskli durumların olup olmadığının belirlenmesi gereklidir. Endoskopi doğrudan görüşle muayene imkanı sağladığı için en çok tercih edilen yöntemdir.

Endoskopi mukoza adı verilen ve sindirim sisteminin iç yüzeyini döşeyen tabakanın doğrudan incelenebilmesini sağlar. Önemli hastalıkların büyük kısmı mukozayı ilgilendirmektedir. Günümüzde yüksek çözünürlüklü endoskoplarla mukoza yüzeyi daha detaylı görüntülenebilmektedir. NBI, FICE ve I-Scan gibi teknolojiler lezyonların yakalanma başarısını daha da artırmaktadır. Sonuç olarak kanserlerin daha erken dönemde yakalanma şansı ortaya çıkmaktadır.

Endoskopi işlemi gastroenteroloji uzmanları tarafından yapılması gerekir. Gastroenteroloji uzmanı olabilmek için tıp fakültesini bitirdikten sonra 4 yıl süren iç hastalıkları uzmanlık eğitimi ve bundan sonra da 3 yıl süren gastroenteroloji uzmanlık eğitiminin tamamlanması gereklidir. Uzun süren ileri bir uzmanlık dalıdır. Ülkemizde her ne kadar gastroenteroloji uzmanı olmayanlar tarafından da endoskopi işlemi yapılıyor olsa da böyle bir işlemden beklenilen yararın sağlanması için gastroenteroloji uzmanını tercih etmek önemlidir. Ayrıca endoskopi ekibinde endoskopi hemşireleri, anestezi uzmanları veya anestezi teknisyenleri de yer alır.

Endoskopiden beklenen yararın sağlanabilmesi için belirli kalite standartlarına uygun olarak yapılmalıdır. Kaliteli ve yararlı endoskopi işlemi için:

• Endikasyonlar (yapma gerekçeleri) doğru olmalıdır.
• İşlem gastroenteroloji uzmanları tarafından yapılmalı, yeterli destek ekibi (eğitimli hemşire, anestezi uzmanı veya teknisyeni vb.) olmalıdır.
• Hastalar önceden işlem hakkında yeterli bir şekilde bilgilendirilmiş olmalıdır.
• Hastalar işlem öncesi uygun şekilde hazırlanmış olmalıdır.
• Riskleri azaltmak amacıyla işlem sırasında uygun şekilde monitörize edilmelidir.
• Hastaya göre uygun şekilde seçilmiş sedasyon/analjezi veya anestezi uygulamaları hazır bulunmalıdır.
• Hedef organların tam, eksiksiz değerlendirmesi yapılmalı ve sonuçlar raporlama standartlarına uygun şekilde hazırlanmalıdır.
• Gerekli olduğunda uygun şekilde doku örnekleri (biyopsi) alınabilmelidir.
• Gerekli olduğunda tüm endoskopik tedavilerin uygulanabileceği deneyim, personel ve ekipman hazır bulunmalıdır.

Üst Gastrointestinal Sistemde Endoskopi Gerektiren Durumlar (Endikasyonlar):

• Disfaji (yutma güçlüğü, yutarken lokmaların takılması)
• Odinofaji (lokmaları yutarken ağrı olması)
• Persistan veya rekürren (tedaviye cevapsız veya dirençli) reflü belirtileri
• Persistan kusma
• Üst gastrointestinal sistem kanaması
• Açıklanamayan kilo kaybı
• Nedeni belirlenememiş anemi (kansızlık)
• Başka bir tetkikte (ultrasonografi, tomografi, MR…) saptanmış bir lezyonun ileri incelemesi
• Açıklanamayan ishal (çölyak hastalığı vb.) araştırması
• Tanı için biyopsi alınması gereken durumlar varsa
• Kanser taramaları

Bunların dışında üst gastrointestinal sistemden kaynaklanan herhangi bir belirti tedavilere cevapsızsa, tehlike gösteren diğer belirtilere eşlik ediyorsa yada ilk kez 50 yaşından sonra ortaya çıkmışsa:

• Darlıkların balonla genişletilmesi
• Akalazya balón dilatasyonu
• Kanamaların durdurulması için yapılan tedaviler
• Poliplerin çıkarılması
• Yanlışlıkla yutulan yabancı cisimlerin çıkarılması
• Darlık ve perforasyonlar için stent takılması
• Beslenme tüplerinin takılması
• Ameliyat sonrası yapılması gereken kontroller
• Ameliyatlara bağlı komplikasyonların tedavisi

Endoskopi işlemi öncesi özellikle riski yüksek hastalarda bazı ön tetkiklerin yapılması gerekebilir (kan tetkikleri vb). Endoskopi işlemi gerekli ön hazırlıkları yapılmış hastalara sedye üzerinde sol yan yatış pozisyonunda yapılır. Ağız yoluyla girildikten sonra yemek borusu, mide ve on iki parmak barsağı incelenir. İnceleme endoskop kamerasından gelen görüntüler ekran üzerinde incelenir. Gerekli görülürse fotoğraf ve videolar kaydedilebilir.

İşlem genel olarak ağrısızdır. Yemek borusu, mide ve duodenumun endoskopla yapılan işlemlere karşı ağrı duyusu yoktur. Yalnızca basınç ve gerginlik algısı mevcuttur. Boğazda ağrı duyusu olduğu için işleme başlamadan önce boğaz anestezik sprey ile uyuşturulur. Boğaz uyuşturulduktan sonra hasta yutkunamaz. Ayrıca isteyen hastalara damardan sedatif (rahatlatıcı/uyutucu) ilaçlar verilebilir. Aslında rahat olan bir kişi anestezi olmadan rahatça endoskopi yaptırabilir. Ancak hastanın endişe ve korkusu fazla ise sedasyon veya anestezi yapılması yararlı olacaktır. Soluk borusu ayrı olduğu için endoskopi sırasında solunum etkilenmez. İşlem sırasında hastalara sürekli rahat nefes almaları, boğazı temizlemeye çalışmamaları, öksürme, öğürme gibi şeylerden kaçınmaları telkin edilir ve bunlara uyulursa işlem son derece rahat bir şekilde geçebilir.

İşlem sırasında gerekli görülürse anormal gözüken yerlerden biyopsi alınabilir. Biyopsi işlemi de ağrısızdır ve hasta tarafından hissedilemez.

İşlem sonrası özellikle sedasyon ve anestezi almış olan hastalar düzelinceye kadar bir süre gözlemde tutulabilir. Boğazdaki uyuşukluk geçtikten sonra ve doktor başka şekilde belirtmemişse yemek yenebilir. Sedasyon veya anestezi almış olan hastaların o gün araç kullanmaları veya dikkat gerektiren bir iş yapmaları önerilmez. Yanlarında refakatçi olması önerilir.

Hastaların işlem öncesi ekibe bilgi vermesi gereken önemli hususlar:

• Kan sulandırıcı, kanama riskini artırıcı ilaç kullanımı. Bunların bazılarının belirli süre önceden kesilmesi veya başka ilaçlarla değiştirilmesi gerekebilir. Bu değişiklikleri mutlaka doktorunuza haber vererek yapınız, kendiniz karar vermeyiniz.
• Ailevi kanama bozuklukları (hemofili, glanzman hst vb.)
• Kalp kapak hastalıkları ve kapak protezleri
• Kalp, şeker (diyabet), hipetansiyon, böbrek hastalıkları varsa bildiriniz.

Endoskopi öncesi aç olmak gereklidir. Doktorunuz tarafından farklı bir şey söylenmemişse işlemden bir önceki akşam 19:00’dan sonra bir şey yenmemelidir. İşlemden 4 saat öncesine kadar miktarı az olmak şartıyla su içilebilir.

KOLONOSKOPİ NEDİR?

Kolonoskopi kalın barsak hastalıklarının teşhis ve tedavisinde kullanılan bir endoskopik yöntemdir. Kolonoskop adı verilen özel endoskoplar ile yapılır. Kolon kanser taraması ve teşhisi için en iyi tetkik yöntemidir. Kolonoskopi ile yapılan taramalar ve erken teşhis sayesinde kolon kanserinden ölüm oranları çok büyük ölçüde azaltılabilir. Hatta kolon kanserinin öncülü olan poliplerin temizlenmesi sayesinde kanser oluşmadan engellenebilir. Bunun dışında iltihabi barsak hastalıkları, divertikül, alt gastrointestinal sistem kanamaları gibi durumlarda da en iyi yöntemdir.

Kolonoskopi Nasıl Yapılır?

Kolonoskopi uygun barsak temizliği yapılmış hastalara sol yanlarına yatar pozisyonda, ucunda kamerası olan ve son 10-20 cm’lik kısmı kumanda ile istenilen yönde hareket ettirilebilen kolonoskop adı verilen özel endoskoplarla yapılır. Anüsten girilerek sırasıyla sigmoid, inen kolon, transvers kolon, çıkan kolon adı verilen kolon bölümlerinden geçilerek kolunun en son noktası olan çekuma ulaşılır. Çekum ince barsakların (terminal ileum) kalın barsağa bağlandığı yerdir. Apendiks te çekuma bağlanır. Çekum karnın sağ alt bölgesinde yer alır. Crohn hastalığında ince barsakların son kısmı olan terminal ileuma da geçilerek inceleme yapılır. Çekuma ulaşılması kolonoskopinin yeterliliği açısından çok önemlidir ve fotoğrafla belgelenmesi yararlı olur. Çekuma ulaşıldıktan sonra acele edilmeden ve bütün alanlar dikkatlice incelenerek yavaşça çıkılır. Çıkış süresi 6 dakikadan kısa olmamalıdır.

Kolonoskopi sırasında iyi görüş için hava verilerek kolonun gerilip açılması sağlanır. Kolon gerilmeye karşı duyarlıdır ve bu durum bazı hastalarda ağrıya neden olabilir. Kolonoskopun hareketi sırasındaki gerilmeler de hastayı rahatsız edebilir. Ancak bu rahatsızlıklar hastaların büyük çoğunluğu için bu tahammül edilebilecek düzeylerde kalır. Kolonoskopi hazırlığı sırasında yeterli, bol sıvı alınması kolonoskopun daha rahat kaymasına ve ağrının daha az olmasına yardımcı olur.

İşlemden dolayı çok endişeli, çok kaygılı hastalarda, korku nedeniyle ağrıya tahammül eşiği düşük olabilir. Bu hastalar için sedasyon veya genel anestezi uygulanabilir. Genel anestezi uygulanacaksa ülkemizde yasalar gereği bunun bir Anesteziyoloji uzmanı doktor veya onun kontrolünde anestezi teknisyenleri tarafından uygulanması şarttır. Genel anestezi sırasında hastalar uyur ve hiç bir şey duymaz. Ancak bir çok endoskopi merkezinde ve hastaların çoğunda yeterli anesteziyoloji uzmanı olmaması veya genel anestezi riskleri nedeniyle genel anestezi uygulanmamaktadır. Kolonoskopinin çok önemli olması nedeniyle bu durum hastaları işlemden caydırmamalıdır. Bir çok merkezde hastalara midazolam etken maddeli ilaçlar ile sedasyon uygulanabilmektedir. Bu ilaçları alan hastalar çoğunlukla işlemi rahat bir şekilde tolere edebilmekte ve hatırlamamaktadır. Sedasyon alan bazı hastalar ise işlemi duyabilir ve hatırlayabilir.

Kolonoskopi Yapılmasını Gerektiren Durumlar (Endikasyonlar) :

• Kanama: Görülebilir şekilde veya gizli kan kaybı. (tanı ve tedavi)
• Açıklanamamış demir eksikliğine bağlı kansızlık
• Kolon kanser taraması ve takibi
• Karın ağrısı
• Kabızlık
• İshal
• Filmler, bilgisayarlı tomografi veya MR gibi tetkiklerde saptanan anormalliklerin ileri incelemesi
• Ülseratif kolit tanısı ve takibi
• Crohn hastalığı tanısı ve takibi
• Polipektomi sonrası takip
• Kolon veya rektum kanser ameliyatı sonrası takip
• Kolon ameliyatı sonrası oluşan darlıkların ve diğer komplikasyonların tedavisi (Balon dilatasyonu vb)

Kolonoskopi gerekliliğine konu ile ilgili bir hekimin değerlendirmesi sonrası karar verilmesi gerekir. Aynı durumda olan bir hastaya kolonoskopi gerekirken bir başkasına gerekli olmayabilir. Her hastanın durumu farklı olduğundan hekim tarafından ön muayene yapılması şarttır. Örnek olarak 20-30’lu yaşlarda genç bir bayan hastadaki demir eksikliğine bağlı hafif bir kansızlığın menstruasyona bağlı olma ihtimali yüksek olduğundan şüphelendirici başka bir belirti yoksa kolonoskopi gerektirmez. Aynı durum 50 yaş sonrası olursa kolonoskopi gerekli olur. Benzer şekilde genç bir hastada uzun süredir devam eden hafif karın ağrısı ve ishal çoğunlukla irritabl barsak sendromuna bağlıdır ve bunlarda kolonoskopi gerekmez. Ancak yine genç hastalarda görülen ve karın ağrısı, ishal yapabilen Crohn hastalığında ise kolonoskopi gerekli olur. Bu iki durumun ayırımını uzman bir gastroenterolog yapabilir ve gereksiz kolonoskopileri önleyebilir.

Kolonoskopinin en sık yapılma gerekçesi genellikle kolon kanser taramasıdır. Kolon kanseri toplumda oldukça yaygındır. Erken teşhisi ve bu sayede de çok başarılı bir şekilde tedavisi mümkündür. Kolon kanseri çoğunlukla polip adı verilen ve kolonoskopi ile kolayca görülebilen kabarık, mantar şeklindeki oluşumlardan gelişir. Polip oluşumu ve gelişimi uzun bir zaman alır. Özellikle 50 yaştan sonra sıklığı artar. Poliplerin kolonoskopi ile çıkarılması mümkündür. Böylece henüz kanser oluşmadan, ameliyat ya da kemoterapi gibi başka bir tedaviye gerek olmadan kolonoskopi ile aynı seansta, hem erken teşhis hem de tedavisi yapılmış olur.

Kolonoskopi Öncesi Hazırlık

Kolonoskopiden beklenen faydaların sağlanabilmesi için kolon temizliğinin iyi olması gereklidir. Bu nedenle kolonoskopi öncesi yeterli barsak temizliğinin sağlanabilmesi amacıyla bir kaç gün diyet yapılır. İşlemden önceki akşam veya sabah erkenden müshil kullanılarak barsaklar boşaltılır, temizliği sağlanır. Kolonoskopi öncesi yapılması gereken diyette asıl önemli olan bitkisel ve lifli (fiber) besinlerin kesilmesidir. Meyve, sebze, tahıl (ekmek vb) ve kuruyemişler kesilmelidir. Bunlar temizliği güçleştirir. Ekmek kesilmelidir. Süt ürünleri önerilmez. Et, tavuk, balık ve yumurta gibi protein içeren besinler posa bırakmadığı için tüketilebilir. Ayrıca tanesiz çorbalar ve pirinç (kabuksuz, kepeksiz) tüketilebilir. Kolonoskopiden bir gün öncesi sabah ve öğlen miktarı fazla olmamak kaydıyla sadece (tanesiz) çorba (tarhana vb.) içilebilir. Bir önceki akşam sadece sıvı alınmalıdır. Çay, kahve, kola, vişne suyu gibi koyu renkli, boyalı içecekler alınmamalıdır.

Müshil ilaçlar tarif edildiği şekilde kullanılmalıdır. Kolonoskopi öncesi barsak temizliğinde hem kullanımı daha kolay, hem daha etkili, hem de yan etkisi daha az olan Macrogol (PEG 3350) içeren ilaçları tavsiye ediyoruz. Diğer ilaçlarla aynı kalitede temizlik çok daha zor elde edilebilmektedir.

Kolonoskopi için Kalite Kriterleri

Kolonoskopiyi yapacak hekimin gastroenteroloji uzmanı olması, daha gelişmiş teknolojiyi kullanan yeni cihazlarla yapılması, gerektiğinde (veya istendiğinde) sedasyon veya anestezi yapılabilecek imkanlara sahip olması, her hastadan sonra cihazın bilimsel kılavuzlara uygun şekilde eksiksiz ve tavizsiz dezenfeksiyon işleminin yapılıyor olması da dikkat edilecek hususlardan olmalıdır. Kolonoskopinin hasta için zor bir işlem olduğu ve tekrar yapılmasının kabulünün de zor olduğu göz önüne alındığında iyi kalitede yapılmasının şart olduğu ortadadır.